Ποια είναι η θέση της Εκκλησίας και η στάση των μελών της απέναντι στην αναπηρία; Πώς μπορεί να διαχειριστεί ένα τέτοιο βίωμα; Τι μπορεί να κάνει μια ενορία για να προσεγγίσει τα άτομα με αναπηρία; Σε αυτά και ακόμη περισσότερα ερωτήματα μέσα από τον «Κοσμικό και Ελληνορθόδοξο τρόπο ζωής», όπως είναι ο τίτλος του βιβλίου του, απαντά ο πατήρ Κωνσταντίνος Παπανικολάου, κληρικός της μητρόπολης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως, επισκέπτης ερευνητής του Πανεπιστημίου Winchester και μέλος της Διαρκούς Επιτροπής για την Απασχόληση της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Παρόχων Υπηρεσιών σε Ανθρώπους με Αναπηρία (EASPD).

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΣΟΦΙΑ ΚΑΡΕΚΛΑ

-Πατέρα Κωνσταντίνε, μιλάμε για άτομα με αναπηρία, με ειδικές ανάγκες ή ειδικές ικανότητες; Διαφορετικές λέξεις για το ίδιο θέμα ή η κάθε μία κρύβει το δικό της νόημα;

Ο όρος ‘αναπηρία’ υποδηλώνει μια σωματική ή διανοητική κατάσταση που περιορίζει σημαντικά την κινητική, αισθητηριακή ή γνωστική ικανότητα του ατόμου. Ο όρος ‘άτομα με ειδικές ανάγκες’ αφορά ένα μεγαλύτερο σύνολο που περιλαμβάνει και άλλες παθήσεις, όπως π.χ. αλλεργίες ή δυσλεξία. Ο όρος ‘ειδικές ικανότητες’ εστιάζει στις ικανότητες που αναπτύσσει ο άνθρωπος για να αναπληρώσει αυτές που απουσιάζουν. Ωστόσο, υπάρχει μια πολιτική διάσταση. Ο όρος ‘ειδικές ανάγκες’ χρησιμοποιήθηκε γιατί ακούγεται λιγότερο σκληρός από τον όρο ‘αναπηρίες.’ Ο όρος ‘ειδικές ικανότητες’ εξυψώνει τους ανθρώπους που χαρακτηρίζει, αλλά υποκρύπτει το μήνυμα ότι: ‘αφού έχουν ειδικές ικανότητες, δεν χρειάζονται την υποστήριξη της κοινωνίας’.

-Ποια η θέση της Εκκλησίας απέναντι στην αναπηρία;

Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές και καινοτομίες που επέφερε ο Χριστιανισμός αφορά στην αξία του ανθρώπου. Δίδαξε εξ αρχής ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Και όχι μόνο αυτό! Δίδαξε ότι η κοινότητα, η κοινωνία και φυσικά η ενορία, θα πρέπει να υποστηρίζουν με κάθε τρόπο τα αδύναμα μέλη τους  και όχι να τα εξοβελίζουν, όπως γινόταν παλαιότερα. Επιπλέον, μίλησε για την αναπηρία. Ο Κύριος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με όλους τους ανθρώπους με αναπηρία. Αγάπησε και θεράπευσε τυφλούς, κωφούς, κυλούς κ.λπ. Αυτό είναι μια παρακαταθήκη για την Εκκλησία που πήρε τη σκυτάλη τόσο της διδασκαλίας, όσο και της πρακτικής εφαρμογής της.

-Μια μερίδα ανθρώπων φοβούνται/δειλιάζουν/αποστρέφονται/οργίζονται απέναντι στην αναπηρία των άλλων ή τη δική τους. Ποια οφείλει να είναι η στάση των Χριστιανών απέναντι στην αναπηρία;

Η στάση αυτή των ανθρώπων είναι κατανοητή. Το άγνωστο προκαλεί φόβο. Η πιθανή δυσκολία προκαλεί δειλία. Η πιθανή δυσμορφία προκαλεί αποστροφή. Και όλα αυτά μαζί, προκαλούν οργή. Τα συναισθήματα αυτά, προφανώς, βασίζονται σε πραγματικές καταστάσεις. Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή γίνεται με όρους ‘υλικούς.’ Αν προσπαθήσουμε να δούμε την αναπηρία με πνευματικούς όρους, θα αντιληφθούμε ότι ανοίγονται άλλες προοπτικές. Μέσα από μια πνευματική προσέγγιση βιώνουμε την υπέρβαση των συναισθημάτων και προχωρούμε ένα βήμα παραπέρα. Στο βιβλίο περιγράφονται πραγματικές ιστορίες και γίνεται εμφανές πώς ορισμένοι άνθρωποι, μετά από τη δική τους προσπάθεια, έλαβαν την ευλογία να δουν την αναπηρία πέρα από αυτούς τους περιορισμούς.

-Πώς μπορεί να διαχειριστεί ένας άνθρωπος το βίωμα της αναπηρίας της δικής του ή δικού του ανθρώπου;

Όταν αναφερόμαστε στη διαχείριση, το πρώτο που σκεφτόμαστε είναι το πρακτικό μέρος που αφορά στην καθημερινότητα. Εδώ, η τεχνολογική πρόοδος έχει συμβάλλει τα μέγιστα. Για κάθε πρόβλημα που προκαλείται εξαιτίας κάποιας αναπηρίας υπάρχει τουλάχιστον μία λύση. Συνήθως, υπάρχουν περισσότερες. Οι λύσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν τεχνικά βοηθήματα, υπηρεσίες (κοινωνικές ή άλλες), καθώς και μεθόδους διαχείρισης. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το πνευματικό μέρος. Στις ιστορίες που περιγράφονται στο βιβλίο μπορεί ο αναγνώστης να αντιληφθεί πώς οι ίδιοι οι άνθρωποι με αναπηρίες διαχειρίστηκαν πνευματικά την αναπηρία τους και ευλογήθηκαν με μια γεμάτη ζωή. Το ίδιο ισχύει και για τους γονείς.

-Στο βιβλίο σας αναφέρετε ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ποσοστό των ατόμων με αναπηρίες που ζουν στα κράτη-μέλη της ΕΕ ανέρχεται σε 16.5% του πληθυσμού. Ποια είναι η ποιμαντική μέριμνα της Εκκλησίας για τα άτομα με αναπηρία;

Η Εκκλησία διατηρεί ένα σύνολο φορέων και ιδρυμάτων, σε διάφορες περιοχές, που παρέχουν υπηρεσίες σε ανθρώπους με αναπηρία. Λεπτομερή μελέτη έχει κάνει ο καθηγητής κ. Λαυρέντης Δελλασούδας, η οποία είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο. Ωστόσο, η ποιμαντική μέριμνα δεν περιορίζεται σε αυτό. Δεδομένου ότι η αποστολή της Εκκλησίας είναι πρωτίστως πνευματική, όλοι οι κληρικοί μας έχουν το υπόβαθρο να υποστηρίξουν και να καθοδηγήσουν πνευματικά τόσο τους ανθρώπους με αναπηρίες, όσο και αυτούς που περιλαμβάνονται στο περιβάλλον τους. Γνωρίζω πολλές περιπτώσεις που μέσα από την πνευματική υποστήριξη και καθοδήγηση οι άνθρωποι άλλαξαν εντελώς τη στάση τους απέναντι στην αναπηρία και ανακάλυψαν τη σωτηριολογική προοπτική.

-Τι θα μπορούσε να κάνει μια ενορία για να προσεγγίσει άτομα με αναπηρία στην εκκλησία και να συμβάλλει στην αντιμετώπιση προβλημάτων που ενδεχομένως αντιμετωπίζουν;

Ζούμε σε εποχή ριζικών αλλαγών. Ένα χαρακτηριστικό της είναι η εξειδίκευση των υπηρεσιών. Ενώ η πνευματική στήριξη που παρέχεται από τις ενορίες θεωρείται υπερεπαρκής, εν τούτοις παρατηρείται ένα κενό σε σχέση με τις κοινωνικές υπηρεσίες που παρέχουν οι ενορίες και τις σημερινές ανάγκες των ανθρώπων με αναπηρία. Βασισμένοι στην εικοσιπενταετή εμπειρία, αλλά και σε αιτήματα ανθρώπων με αναπηρίες, προσπαθήσαμε να καλύψουμε αυτό το κενό με τη δημιουργία του ιστοτόπου: www.olympiasproject.com. Ο ιστότοπος αυτός παρέχει οδηγίες για:

• την ένταξη της αναπηρίας στο κατηχητικό,
• τη συγκρότηση και εποπτεία ομάδας εθελοντών,
• την ενεργό εμπλοκή ανθρώπων με αναπηρίες στον εθελοντισμό,
• την οργάνωση παραγωγικού εργαστηρίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιστότοπος αυτός έχει λάβει έπαινο από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος (Έγγραφο με Α.Π. 877/16-3-2020).

-Τι απαντάτε σε ένα άτομο με αναπηρία που θα σας πει «Γιατί σε εμένα;»;

Κατ’ αρχάς, όλοι μας έχουμε κάποιες πιθανότητες να αποκτήσουμε κάποια αναπηρία. Κανείς δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι θα είμαστε υγιείς, αρτιμελείς και ακμαίοι για όλη μας τη ζωή. Και αυτό δεν αφορά μόνο στην πιθανότητα ατυχήματος ή ασθένειας, αλλά και στη φυσιολογική φθορά του σώματος. Είναι πράγματι ενδιαφέρον το πώς αντιμετωπίζουν αυτό το ερώτημα οι ίδιοι οι άνθρωποι με αναπηρία και τα μέλη των οικογενειών τους. Εδώ, δεν θα μπορούσα να προσθέσω κάτι. Αυτό που θα μπορούσα θα ήταν να μεταφέρω τις απαντήσεις των ίδιων των ανθρώπων και να υποκλιθώ στο πνευματικό τους επίπεδο.

-«Διδάσκαλε, ποιος αμάρτησε και γεννήθηκε αυτός τυφλός, ο ίδιος ή οι γονείς του»; αναφέρεται στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (9, 1-38), στο θαύμα της θεραπείας του εκ γενετής τυφλού. Τι θα απαντούσε σήμερα ο Ιησούς;

Η σχέση αναπηρίας (ή ασθένειας) και αμαρτίας απασχολεί τον άνθρωπο εδώ και αιώνες. Δεδομένου ότι η διδασκαλία του Χριστού είναι διαχρονική, δε νομίζω ότι θα απαντούσε κάπως διαφορετικά σήμερα. Αξίζει, όμως, να σταθούμε στην απάντησή Του. Αν και δεν απορρίπτει την αμαρτία ως αιτία της αναπηρίας, αναφέρει ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος γεννήθηκε τυφλός για να αποκαλυφθεί η δόξα του Θεού. Και, πράγματι, βλέπουμε την παρρησία του απέναντι την κριτική των Φαρισαίων. Ανάλογη παρρησία, όσον αφορά στη μαρτυρία του Θεού έχω δει και σήμερα. Ενδεικτικά, αναφέρω τον μοναχό Ιώβ στη σκήτη του Αγίου Ανδρέα στο Άγιο Όρος, ο οποίος έχει σοβαρή τετραπληγία.

-Πώς μπορεί να συμβάλει η Εκκλησία, ο κλήρος αλλά και τα λαϊκά μέλη της στην καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων αναφορικά με την αναπηρία;

Όπως είπαμε και νωρίτερα, στην Ελληνορθόδοξη παράδοση γενικά δεν υπάρχουν στερεότυπα και διακρίσεις. Οι έννοιες αυτές είναι ξένες με την ουσία αυτής της παράδοσης. Αν έχετε παρατηρήσει στερεοτυπικές συμπεριφορές, αυτές απλώς δεν πηγάζουν από τον Χριστιανισμό. Η ορθόδοξη διδασκαλία της αγάπης, όμως, φεύγει πέρα και πάνω από την απλή ανεκτικότητα, τον σεβασμό και την αποδοχή. Αντιλαμβάνεται τον άλλο άνθρωπο ως αδελφό, ανεξάρτητα από τα όποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή αναπηρίες. Συνεπώς, η μελέτη και η προώθηση της ορθόδοξης διδασκαλίας είναι η καλύτερη καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων.

-Τι έχετε αποκομίσει από την επαφή σας με άτομα με αναπηρία; Ποιο ήταν το πιο δυνατό βίωμα;

Ο Θεός, πολλές φορές, μας στέλνει τα μηνύματά του μέσα από άλλους ανθρώπους. Η εμπλοκή μου με τον χώρο της αναπηρίας ξεκίνησε από μια κοινωνική σχέση, η οποία εξελίχθηκε σε βαθιά φιλία. Σταδιακά, γνώρισα ανθρώπους διαφορετικούς, με τους οποίους γίναμε συνοδοιπόροι ζωής. Όλα αυτά τα χρόνια δύο ήταν τα βασικά στοιχεία που αποκόμισα και που με έκαναν να ερωτευτώ πραγματικά αυτό τον χώρο: Η ειλικρίνεια στις σχέσεις και η πραγματική αγάπη! Σήμερα, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων είναι τυπικές και βασίζονται στο συμφέρον. Στον χώρο της αναπηρίας δεν ισχύει αυτό! Οι άνθρωποι σε κοιτούν στα μάτια και νιώθεις την ειλικρίνεια και την αγάπη να ξεχειλίζουν!

Σοφία Καρεκλά

Η Σοφία Καρεκλά έχει σπουδάσει δημοσιογραφία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ. Εργάζεται σε τηλεοπτικά κι έντυπα Μέσα, από το 2006.

ΠΗΓΗ: orthodoxia.info